Trong số 132 tỷ USD kim ngạch xuất khẩu của năm 2013 hay 83,5 tỷ USD trong 7 tháng đầu năm 2014 của Việt Nam có đóng góp chưa nhiều từ hoạt động xuất khẩu dịch vụ. Vì thế, khai thác lợi thế từ xuất khẩu dịch vụ để gia tăng hơn nữa kim ngạch xuất khẩu của Việt Nam là vấn đề đang được các chuyên gia kinh tế cũng như các đơn vị hoạt động xúc tiến thương mại quan tâm.
Lợi thế lớn
Trong Báo cáo Đánh giá tiềm năng xuất khẩu quốc gia vừa được Bộ Công Thương công bố, nhiều mặt hàng dịch vụ đã được xếp vào nhóm có tiềm năng cao như du lịch, xuất khẩu lao động và nhóm tiềm năng trung bình là dịch vụ vận tải, phần mềm. Ông Alain Chevalier - Cố vấn kỹ thuật cao cấp của chương trình “Nâng cao năng lực cạnh tranh xuất khẩu cho các doanh nghiệp nhỏ và vừa Việt Nam thông qua hệ thống xúc tiến thương mại địa phương” nhận xét: Xuất khẩu dịch vụ là lĩnh vực quan trọng, mang lại nguồn thu lớn và thể hiện được tiềm năng xuất khẩu của quốc gia đó. “Đất nước nào xuất khẩu tốt thì phải kể đến xuất khẩu dịch vụ, thực tế là Việt Nam đang phát triển dưới tiềm năng của lĩnh vực này khi kim ngạch xuất khẩu dịch vụ chỉ đạt 10 tỷ USD. Trong khi đó, các nước như Thái Lan, Malaysia, Indonesia kim ngạch xuất khẩu dịch vụ của họ rất cao, lần lượt là 35,32 và 20 tỷ USD. Việt Nam cần quan tâm hơn nữa tới xuất khẩu dịch vụ vì đang ở mức dưới tiềm năng và thấp hơn nhiều các nước trong khu vực” - ông Alain Chevalier nói.
Thực tế, tiềm năng xuất khẩu của dịch vụ du lịch là rất cao, chỉ tính riêng giá trị xuất khẩu của ngành du lịch Việt Nam giai đoạn 2008-2012 đạt tới 17,85% đã thấy đây là mức tăng rất ấn tượng. Theo các chuyên gia kinh tế, tiềm năng của du lịch Việt Nam sẽ liên tục tăng trong các năm tới bởi bên cạnh những sản phẩm du lịch truyền thống như mua sắm, tắm biển thì du lịch Việt Nam còn hút du khách bởi các loại hình như du lịch hội nghị, văn hóa, nghỉ dưỡng và cả du lịch tâm linh. Năm 2013, Diễn đàn Kinh tế thế giới đã xếp du lịch Việt Nam ở vị trí 80/140 về chỉ số cạnh tranh trên thế giới, thứ 16/25 quốc gia khu vực châu Á - Thái Bình Dương.
Một lĩnh vực nữa cũng được đánh giá có tiềm năng cao trong nhóm xuất khẩu dịch vụ là hoạt động xuất khẩu lao động. Ước tính từ số liệu về kiều hối của Ngân hàng Thế giới cho thấy, Việt Nam đang chiếm khoảng 1,8% thị trường kiều hối trị giá 480 tỷ USD của toàn thế giới, tổng số lao động Việt Nam đang làm việc tại nước ngoài hiện khoảng 500 ngàn người tại 40 quốc gia và vùng lãnh thổ. Hiện tại, xuất khẩu lao động của Việt Nam mới chỉ tập trung vào các nghề đơn giản như xây dựng, cơ khí, dệt may, chế biến thủy sản, dịch vụ, vận tải biển…. Với nguồn nhân lực có trình độ ở các ngành có đòi hỏi chuyên môn cao như công nghệ thông tin, tài chính… tiềm năng xuất khẩu lao động của Việt Nam sẽ còn rất lớn.
Bên cạnh đó, các lĩnh vực dịch vụ được đánh giá còn nhiều tiềm năng của Việt Nam phải kể đến dịch vụ vận tải - logistics và dịch vụ phần mềm. Theo các chuyên gia kinh tế, do ưu thế về xuất khẩu phần mềm của Việt Nam, Việt Nam được đánh gia là nước đứng thứ 8 trên thế giới về gia công phần mềm. Năm 2013, TP. Hồ Chí Minh và Hà Nội nằm trong top 100 thành phố hấp dẫn về gia công phần mềm, trong đó TP. Hồ Chí Minh xếp thứ 16 và Hà Nội xếp thứ 23.
Năng suất lao động, chi phí lao động và chi phí sản xuất là những nhân tố có thế mạnh của Việt Nam, ngoài ra còn có các yếu tố lợi thế khác như quy trình công nghệ, cơ sở hạ tầng của Việt Nam cũng đang ngày một mạnh lên.
Đối với lĩnh vực vận tải - logistics, kim ngạch xuất khẩu dịch vụ này của Việt Nam trong năm 2012 chỉ đạt hơn 2 tỷ USD, chiếm 0,24% thị phần của thế giới. Nhưng hiện nay ở Việt Nam đã có mặt hầu hết các hãng logistics lớn của thế giới và thị trường trong nước có hơn 1.000 doanh nghiệp tư nhân trong ngành này. Vì thế, nếu biết kết nối giữa các doanh nghiệp trong ngành thì tiềm năng xuất khẩu cùa ngành này sẽ vượt lên khỏi mức trung bình hiện nay.
Những giải pháp tăng xuất khẩu dịch vụ
Để gia tăng hơn nữa kim ngạch xuất khẩu dịch vụ, đối với lĩnh vực du lịch, bà Nguyễn Thị Thu Hằng, Tư vấn trưởng Dự án Đánh giá tiềm năng xuất khẩu nhận định, tiềm năng xuất khẩu của dịch vụ du lịch là cao. Thời gian tới chúng ta cần chú trọng hơn tới xu thế du lịch vì sức khỏe của thế giới bởi xu hướng này hiện chưa được nhìn nhận một cách thích đáng trong các chiến lược phát triển du lịch của tỉnh, vùng và cả nước. Bên cạnh đó, năng lực tiếp cận thị trường của các doanh nghiệp, cơ quan xúc tiến du lịch bằng các công cụ cập nhật theo đời sống hiện đại cũng cần được nâng cấp - sử dụng các mạng mobile, mạng xã hội như Twitter…
Các chuyên gia kinh tế cũng đưa ra gợi mở đối với phát triển dịch vụ vận tải - logistisc, theo dó cần tập hợp đội tàu biển, tránh cạnh tranh phân tán như hiện nay; cải thiện tình trạng yếu kém của các đội xe trong hoạt động vận tải đường bộ. Cánh cửa mở ra lối thoát cho ngành dịch vụ vận tải trong thời gian tới chính là từ các dịch vụ kho vận - logistics. Đặc biệt, đối với lĩnh vực phần mềm, cần gia tăng hơn nữa về số lượng và chất lượng nhân sự, nhất là những nhân sự cao cấp ở vị trí quản trị dự án. Ngoài ra, các doanh nghiệp phần mềm cũng cần chủ động tự nghiên cứu thị trường, xu hướng sản phẩm, công nghệ thay vì chỉ thực hiện gia công./.
Thùy Linh